Smeden en formeren van samenwerking
Betere samenwerking staat al decennialang op de ontwikkelagenda. Bij hoegenaamd elk evaluatieonderzoek komt een aanbeveling neer op ‘betere samenwerking’. Wat ‘goede samenwerking’ inhoudt, is niet vanzelfsprekend. Het is zaak veel nauwgezetter met elkaar te bepalen wat goede samenwerking is en hoe je dat kan realiseren. Er zijn veel zaken die goede samenwerking belemmeren. In de dagelijkse hectiek zien we dat heel veel andere zaken toch belangrijker zijn dan goede samenwerking: interne kwesties en procedures; korte termijn belangen; gewijzigde prioriteiten; et cetera. Samenwerking blijkt vaak een sluitpost.
Het versterken van goede samenwerking is belangrijk op verschillende niveaus:
- Gemeentebestuur – samenleving.
- Partijen in de samenleving onderling.
- Raad, college en ambtelijke organisatie.
- In teams.
Samenwerking: wat is dat?
Realiseren van opgaven: formeren van vitale coalities
Het realiseren van samenwerking vormt een waarde op zich. Het is ook een manier of een voorwaarde om tot realisatie van maatschappelijke effecten te komen. Een vitale coalitie drukt uit dat je de samenwerking vanaf de start richt op gecommitteerde partijen die zich met 'ziel en zaligheid' inzetten voor realisatie van de opgave en hun aandeel in de samewerking waar maken.
Richtinggevende vragen:
- Hoe kun je op basis van toegevoegde waarde samenwerken?
- Hoe kun je verantwoordelijkheden op een goede manier delen?
- Hoe kom je met partijen tot coproductie?
- Hoe kom je tot samenwerking die duurzaam is?
- Hoe drijf je tegenstellingen op een goede manier ‘op de spits’?
- Hoe geef je invulling aan een goede rolverdeling en spelregels voor samenwerking?
Ladder van samenwerking
Goede samenwerking is een prestatie op zichzelf en het realiseren van coproductie is een topprestatie! De 'Ladder van samenwerking' geeft aan wat samenwerking met andere partijen vraagt. Coproductie staat aan de top van de ladder van samenwerking. We zien een aantal tussenstappen of prestaties voordat samenwerking ook tot coproductie leidt en daarmee tot het gezamenlijk realiseren van maatschappelijke effecten.
Wat doe je wel en wat doe je liever niet om tot vitale coalities te komen?
- Verbind verschillende belangen en belanghebbenden zodat zij krachten kunnen bundelen en er meer gerealiseerd kan worden.
- Ontwikkel als gemeente de bestuursstijl dat je vooral in samenwerking met bewoners en initiatiefnemers maatschappelijke opgaven realiseert.
- Verbindt als gemeente partijen in de samenleving – zodat zij ook in onderlinge samenwerking maatschappelijke opgaven kunnen realiseren.
- Kijk per onderwerp hoe je met elkaar de verantwoordelijkheid én aansprakelijkheid verdeelt. Maak daarbij ook onderscheid in ‘wie waarvoor’.
- Dat je als gemeente eindverantwoordelijk bent betekent niet dat je alles zelf hoeft te doen.
- Treedt als gemeente duidelijk en eenduidig op – zodat partijen in de samenleving weten waar ze aan toe zijn (en ook hun bijdrage in vruchtbare aarde kun landen).
- Faciliteer als gemeente bij complexe processen – waarbij verschillende maatschappelijke partijen samenwerken en/of met elkaar botsen.
- Werk meer vanuit de menselijke maat en op basis van vertrouwen.
- Kijk en benoem wat mensen bindt en wat de gemeenschappelijke noemer is. Laat niet alle aandacht uitgaan naar de verschillen.
- Trap niet in de valkuil van verdergaande juridisering en formalisering.
- Voorkom een verantwoordingscircus met heel veel rapportages en accountantscontroles. In de plaats daarvan: Investeer in een goede samenwerkingsrelatie met een gesubsidieerde partij en in onderling vertrouwen.
- Ga als gemeente ontschotten – werk met accounthouders in coproductie met maatschappelijke initiatiefnemers.
- Verleg energie en aandacht van visievorming naar realisatie (zorg hier voor meer balans).
- Kijk in het proces van visievorming wie ook kan helpen bij de realisatie (‘krachten bundelen’).
- Organiseer waar dat al kan coproductie met partijen in de samenleving.
- Vertaal abstracte uitgangspunten in concrete praktijk – maak zichtbaar en invoelbaar wat consequenties zijn van besluiten.
- Formuleer een aantal concrete realiseerbare / uitvoerbare alternatieven.
Hoe evalueer je samenwerking?
- Zijn de gestelde doelen en opgaven gerealiseerd?
- Is de inbreng van de gemeente in verhouding tot de inbreng en het aandeel van de andere partners?
- Zijn we zelf een goed samenwerkingsspeler voor andere partijen?
- Staat de onderlinge wisselwerking in het teken van constructieve relaties?
- Past het gekozen governance regime bij de situatie?
- Juridische vorm van de samenwerking.
- Rol-, taak- en bevoegdheidsverdeling.
- Spelregels, afspraken, procedures en instrumenten en werkvormen.
- Is de informatievoorziening en verantwoording tijdig, volledig en relevant om sturing en controle mogelijk te maken?
Binnen deze Samenwerkingswijzer geven we ook andere handvatten om samenwerking en maatschappelijke initiatieven te evalueren:
Evalueren van samenwerking.
